Тулаан айдыҥ 16-20 кӱндеринде Майма аймакта «Манжерок» деп атту турбазада экологиялык аргачылыкка учурлалган семинар-школ ӧткӧн. Ол бойына Алтай Республиканыҥ Кош-Агаш, Кӧксуу-Оозы аймактарыныҥ, Казахстанныҥ Котон-Карагай тергеезиниҥ аргачыларын, студент-волонтерлорды, эксперт-ӱредӱчилерди јууды. Бу туштажуны Јерлик ар-бӱткенниҥ телекейлик фонды (WWF) ла Citi Фонд тӧзӧп ӧткӱрген. Телекейлик кемдӱ бу Фондтордыҥ амаду-ижи бистиҥ республикада Алтай-Саян туулык најылажу ажыра јӱрӱмде бӱтти.
Бизнес-школдыҥ ижинде туружарга кӱӱнзеген аргачылар 2022 јылдыҥ кочкор айында ӧнӧтийин јарлалган кӧрӱдеги талдаштарды ӧткӧн.
Семинардыҥ тӧзӧӧчилери бастыра јуулган ӱлекерлердеҥ Кӧксуу-Оозы аймактаҥ тогус, Кош-Агаштаҥ – алты, Кӱнчыгыш Казахстаннаҥ јети ӱлекер талдап алган. Кӱнчыгыш Казахстан деп айдарыста, экоаргачылыкта иштеп турган ла талдалган јети ӱлекер аайынча Котон-Карагайдыҥ национальный паркында иштеп турган аргачылар талдаштарды једимдӱ ӧдӧ бергенин темдектеер керек.
Семинар-школдо турушкандардыҥ тӧс ууламјылары экотуризмле, јербойыныҥ ар-бӱткендик байлыктарынаҥ сувенирлер јазаарыла, экологиялык ару аш-курсак белетеериле колбулу болды деп темдектеер керек.
«Бу учуралда Алтай Республикадаҥ талдап алган аймактар Кӧксуу-Оозы ла Кош-Агаш аймактар болгонын аҥылап айдып јадыс. Бу аймактардыҥ экологиялык ууламјылу аргачылыгында иштенип турган улусты талдап, туштажуга кычырганыс бу аймактар ар-бӱткениле байлык, ару јерлер, олордо ӧзӱмниҥ ле аҥ-куштыҥ ландшафты сӱрекей элбек болгоныла колбулу. Экоаргачылыктыҥ эҥ ле баштапкы амадузы – ар-бӱткенди чеберлеп алары ла бу некелтени буспай иштеери. Аргачылыкта акча иштеп, ол ло ок ӧйдӧ ар-бӱткенге бир де коромјы јетирбези дегени јанынаҥ јетирӱлер, билгирлер кӧп улуска јетпей јат. Манјӱректеги ӧткӧн семинар-школдо эксперт-ӱредӱчилер јаҥы ла туулып чыккан ӱлекерлерди шиҥдеп кӧрӱп, бастыра јанынаҥ «тыҥыдып», олорго кӱч берген деп канайда темдектебес. Бу кече ле эдип јаткан ижинде кӧп сурактарлу јиит те, ижин кӧндӱктирип койгон до аргачылар бар сурактарына чокым каруулар алып, арга-кӱчи тыҥ бизнес-пландарлу боло бердилер. Шак бу айалга бистиҥ ижисти чокымдайт, јаан учурлу эдет. Туристтер амырадар база-јер болзын, чокым кандый бир продукт-эдим болзын – кажы ла ӱлекерге болуш јетирилген» — деп, «АлтайЭкобизнес» деп школдыҥ тӧзӧӧчизи Татьяна Яшина айткан.
Тӧрт кӱнниҥ туркунына аргачыларла, студенттерле кожо ӱредӱчи-преподавательдер, бизнес-эксперттер иштенип, текши тооло 25 ӱлекерди чыҥдыйлап-јазап, шиҥдеп кӧргӧндӧр. Эксперттердиҥ тоозына јербойыныҥ бизнес-структураларында иштеп турган аргачылар, ӱредӱлӱ заведениелердиҥ ле јӧп-сӱмелер берер тӧс јерлердиҥ ӱредӱчи-преподавательдери кирген. Экоаргачылыкта јолын јаҥы баштап турган ла ижин кӱндӱктирип койгон туружаачылар јӧп-сӱмелериле ӱлежип, јаҥы эп-аргаларла таныштылар.
«Туулу Алтайда ӧдӱп јаткан бу экошколды толо программалу, быжу иштӱ интенсив-треннинг деп адаарга јараар. Тӧрт лӧ кӱнниҥ туркунына бистиҥ туружаачыларыс бизнеске баштаныжын јаҥыртып, солуп, јаҥы билгирлерге ӱренип алар арга алган. Мында экологиялык некелтелерди буспай, бар эп-аргаларды тузаланып, продукция-эдимин, ууламјылаган ижин-јеткилдежин бир де тутактар, једикпестер, чыгым јогынаҥ улуска, эл-јонго јетирер ууламјыларла танышкандарын темдектеер керек» — деп, Алтайдагы заповедниктиҥ методисти, бизнес-таскадаачы Ольга Швакова куучындаган.
Экошколдыҥ ижи туркунына эҥ ле артык ӱлекерлер база јарталган. Канча кӱнге баалаш, шӱӱжӱ, јаҥыртыш, тӱзедӱлер ӧткӧн бизнес-ууламјылардыҥ эҥ ле артыктары акча-манатла јӧмӧлтӧ алар деп, ажындыра айдылып калган болгон. Арт-учында мындый болуш алары Кош-Агаш аймактыҥ аргачызы Ольга Абатаевага келишкен. Ол јербойыныҥ јиилектеринеҥ вареньелер, джемдер ле пастилалар белетер ишти баштап алган. Болушты алган кийнинде аргачы бу ижин једимдӱ улалтар. Экинчи јер Ӱстиги-Оймон јурттаҥ Елена Бобровага келишкен. Бу аргачы Кӧксуу-Оозы аймакта эм ӧлӧҥдӧрдӧҥ, чечектердеҥ јыды јараш композициялар, аромакосметика белетеер ишти бӱдӱрет. «АромаАлтай» деп адалган порфюмер тураныҥ ижинде бу экошколдыҥ болужы јаан јӧмӧлтӧ болор. Ӱчинчи јерде Алтайский крайдыҥ аргачызы Руслан Карамнов болды. Бу аргачы туристтерге амыраар туралар ла балыктаар айалгалар тӧзӧп, иштенип јат. Онойдо ок Кӱнчыгыш Казахстаннаҥ келген Олжас Токушевтиҥ, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ аргачылары Алексей Казанцевтиҥ ле Елена Колядинаныҥ ӱлекерлери башка-башка ууламјыларла јӧмӧлтӧ алар деп јарлалган.
Экошколдыҥ бастыра туружаачылары келер ӧйинде ижинде јӧп-сӱмеле, јетирӱлерле болушты јаантайын алар аргалу деп, бу семинардыҥ тӧзӧӧчилери база бӱдӱмјиледи.
Эмди экофорумда турушкан аргачылардыҥ ады-јолдорын адап ийели. Олор: Анна Бедюрова («Амыр јурт» деп этно-культуралык тӧс јер, Кӧксуу-Оозы аймактаҥ), Арина Беленирова («Алтын Мӱркӱт» деп тӧс јер, Кош-Агаш аймактаҥ), Адучы Суразов (тӧӧлӧрлӱ экскурсиялар, Кош-Агаш аймактаҥ), Александр Чернышов (экотуралар тудары, Кӧксуу-Оозынаҥ), Павел Корчагин («Тайгада айыл» деп амыраар јер, Кӧксуу-Оозынаҥ), Денис Торбоков (Кош-Агаш аймакла эко-турлар, Кош-Агаш аймактаҥ), Медет Бидахметов («Достар» турбаза, Казахстаннаҥ), Ерканат Кенжеканов («Ӧр Алтай» деп амыраар тӧс јер, Казахстаннаҥ), Айгуль Тулемисова (амыраар этно-јурт, Казахстаннаҥ) ла о. ӧ.
Текши алза, куучын-эрмек, ченемелле ӱлешкени сӱрекей јилбилӱ болгон деп, семинардыҥ туружаачылары темдектеген. Пресс-таныштыру тужында Кӧксуу-Оозы аймактыҥ аргачызы Алексей Бахметьевтиҥ «Туулардыҥ соојындары» деп адалган гончарный мастерскойында јербойыныҥ той балкажынаҥ айак-казан, эдимдер эдип турганыла таныштырган. «АромАлтай» деп адалган парфюмер-тураныҥ ээзи Елена Боброва јараш чечектердиҥ, эм ӧлӧҥдӧрдиҥ кожымактарынаҥ јараш јыттыҥ композицияларын, аромакосметика белетеер ижиле таныштырган.