Кажы ла јыл ӱлӱрген айда бистиҥ ороондо јурт ээлемде иштеп турган ишчилердиҥ байрам кӱни темдектелип, бу јеҥил эмес јӱкти једимдӱ апарып јаткан улуска уткуулду сӧстӧр айдылат. Бистиҥ тергее јуртээлемдик тергее болордо, уй-мал азыраары албатыбыстыҥ озодоҥ бейин бӱгӱнги кӱнге јетире бӱдӱрӱп келген јаҥжыккан ижи болуп артканча. Тӱӱкини алзабыс, Туулу Алтайда јаркынду кӧргӱзӱлер ас болбогон. Јурт ээлемде једимдӱ иштеген улустыҥ тоозы база ас эмес. Билгир башкараачылар, ижин сӱӱген койчылар, малчылар… Олордыҥ ады-јолдорын јурттарда, аймактарда эмдиге јетире адап јадылар.
Јурт ээлемниҥ быјылгы байрамдык кӱнине учурлап, бис Россия Федерацияныҥ јурт ээлеминиҥ нерелӱ ишчизи, 1980-1990 јылдарда Јолодогы ла Кырлыктагы совхозтордыҥ директоры болгон Егор Иванович Иркитов керегинде эске алып ийерге амададыс.
Егор Иванович Барнаулдагы јуртээлемдик институтта ветеринарияныҥ факультединде ӱренгенинеҥ ӧйдӧҥ ала калганчы кӱндерине јетире бойыныҥ кӱӱнин, јӱрӱмин ле кӱчин тӧрӧл Алтайыныҥ јурт ээлемине берген. Кӧп кайралдарла кайралдаткан. Је эҥ ле баалузы – бӱдӱрген ижин ле кожо иштеген улусты сӱӱгени ле тоогоны.
Ол Кӧксуу-Оозы аймактыҥ Кастакту јуртында 1944 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 6-чы кӱнинде чыккан. Энези Токураш Убановна ла адазы Чугул (Иван) Нӧкӧрӧвич ишмекчи улус болгон. Олор јажына ла уй-малда иштеген, беш бала азыраган. Балдарыныҥ ортозынаҥ анчада ла Егор уулы ада-энезиле кожо јайлуда, кыштуда уй-малга болужарын сӱӱйтен. Айса болзо бу кылык-јаҥ кийнинде оныҥ јӱрӱмдик јолын талдап аларга камаанын јетирген болор бо…
Школдо ӱредӱ, Москва калада черӱниҥ јылдары ӧткӧн соҥында Егор Иванович 1968 јылда Барнаулдагы јуртээлемдик институттыҥ ветеринария факультедине ӱредӱге кирген. 1970 јылда Омск каланыҥ јуртээлемдик институдыныҥ ветеринария факультединиҥ заочный бӧлӱгине кӧчӱринип, Горно-Алтайсктагы ветстанцияда ветеринар болуп иштеп баштаган. 1971 јылда јиит специалистти уй-малды ӱрендеер станцияга лабараторияныҥ јаанына, баш ветэмчизине кӧстӧгӧндӧр. 1973 јылда Егор Иванович областьтыҥ совхозторыныҥ производстволык бирлигиниҥ баш ветэмчизи болуп иштеп баштаган. Институттыҥ дипломын колго алган, иштеги ченемели кожулып јаткан билгир специалистти 1975 јылда облисполкомдо Туулу Алтайдыҥ эпизоотический дейтен ууламјыла иштеген башкартуныҥ јаанына кӧстӧп јадылар. Айдарда, областьтыҥ бастыра аймактарыныҥ уй-малыныҥ су-кадыгыныҥ айалгазы, ветэмчилердиҥ ижи, ээлемчилердиҥ азыраган мал-ажыныҥ ӧзӱми бу кижиниҥ башкартузында болгон. Егор Иванович кылык-јаҥылы ачык-јарык, улуска ајарыҥкай, ишти тӧзӧп билери учун, байла, јаан удабай ла оны Оҥдой аймактыҥ Јоло совхозын башкарзын деп ийип јадылар. Јолоныҥ элкем-телкем јаан совхозын ол 1976 јылдаҥ ала 1988 јылга јетире башкарган. 1988 јылда башкараачыны Кан-Оозы аймактыҥ укту мал азыраар «Кырлык» совхозын башкарзын деп кӧстӧгӧндӧр. Кырлыктагы совхозтыҥ директоры болуп Егор Иванович 1996 јылга јетире иштеген.
1980 јылдардыҥ учы, 1990 јылдар тергееде де, ороондо до кӧп кубулталарлу јылдар болгон. Ээлемдердиҥ јаҥжыккан бӱдӱми солунып, совхозтор ло колхозтор јайрадылган. Јерлерди ээленериниҥ јасактары солунган ла јарт эмес сурактар кӧп болгон. Фермерлердиҥ ле таҥынаҥ улустыҥ ээлемдери тӧзӧлип баштаган. Егор Ивановичке бу кӱч ле кубулатары кӧп ӧйдӧ иштеерге келишкен. Је тегин албатыга јуук болгон башкараачы бу да ӧйдӧ улуска болужарга, јакшы эдерге амадаган эмей. Оны кийнинде јӱрӱм недеҥ де артык кӧргӱскен деп эмди улус айдыжат.
1996 јылда Горно-Алтайскка ойто такып бурулып, Егор Иванович канчын јиит тужында иштеген ветстанцияны ойто такып башкарып јат. 1999 јылдаҥ ала 2007 јылга јетире ол Алтай Республиканыҥ ветеринария аайынча Башкартузыныҥ јааныныҥ ордынчызы, Алтай Республиканыҥ ветеринария аайынча баш инспекторыныҥ ордынчызы болуп иштеген. 2007 јылдаҥ ала былтыргы јылга јетире јажы јаандаган ветеринар Шабалин аймактыҥ ады-чуузы чыккан «Марал-Толусома» ООО-да укту малды, аҥдарды кичееп, эмдеп, ветеринар ижин улалткан болгон. Је былтыргы јылда јаан оору-јоболдоҥ улам Егор Иванович чечектӱ Алтайына јана берген.
Егор Иванович Иркитовтыҥ иштеген јолын кӧрзӧбис, ол бастыра јӱрӱмин јурт ээлемге, ишке бергени јарт кӧрӱнип јат. Јиит тужынаҥ ала калганчы кӱндерине јетире талдап алган јолына чындык болгоны тоомјылу. Улуска јуук, ачык-јарык, кижилик кӱӱндӱ болгон башкараачыны, ээлемчини кожо иштеген нӧкӧр-коллегалары, јуук улузы, јерлештери, јаткан ла иштеген аймактарыныҥ улузы эмди јылу эске аладылар. Бу эскеалыныштарды ајаарып ийектер.
Мария Чугуловна Кланова (сыйнызы): «Егор Иванович Иркитов мениҥ јаан акам болор. Ол јуулу 1944 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 6-чы кӱнинде чыккан. Акамныҥ бистиҥ ортобыстаҥ јӱре бергенинеҥ туй ла бир јыл ӧдӧ берди. Бу јылыйтунаҥ улам болгон ачу јӱректеристеҥ эмдиге јетире ырабай јат. Је јӱрӱм ичкери барап јатканын оҥдоп јадыс…
Акамды јажына ундыбазыс. Ол ачык-јарык, кижилик кӱӱндӱ, јӱреги ачык кижи болгон. Оны эҥ артык ака, эҥ артык ада, эҥ артык коллега-најы деп адаарга јараар… Мени ол сӱрекей сӱӱген, тоогон, баалаган, меге бӱткен. Јаан ака болуп кичееп јӱретен. Узакка улалган јылу куучындарды эмди эске аладым, олор узакка ундылбас.
Бистиҥ эне-адабыс бичик-билик билбес улус болгон. Бастыра јӱрӱминде колхозтыҥ уй-койын азырап, кичееп, иштенгендер. Энебис 1905 јылдыҥ кижизи болгон. Адам Егор Барнаулда ӱренип турарда јада калган. Мен ол тушта облнацшколдо ӱренип тургам. Акам мени кичееп, самаралар бичип турар, јастыралар этпезин деп јакарып турар. Биледе эҥ ле огожы болгонымнаҥ улам карамдап баштанып туратан. Ол Черӱниҥ кийнинеҥ ӱредӱге кирген, иштеген, ӱредӱзин тӱгескен. Биле тӧзӧгӧн, бала-барка азыраган. Ол ӧйлӧрдӧ специалисттерди облисполком кайдӧӧн ийер, олор ондо иштеп туратандар. Онойып ла Егор Иванович башка-башка јерлерде иштеген. Иштеҥ бир де мойношпогон.
Бистиҥ эне-адабыс бичик билбес улус болгон до болзо, је иштенкей, кижизек, ачык-јарык, килеҥкей, улусты тоор деген кылык-јаҥды олор биске таскадып салган. Мындый кылык-јаҥыла Егор акам бастыра јӱрӱмин јӱрӱп салды. Ол огоштоҥ ала иштеҥкей, чыйрак уул болгон. Эне-адамла кожо уй-малла иштеерин сӱӱйтен. Јайлулар, кышту – оныҥ сӱӱген јерлери. Эмеш чыдап келеле ол јаан улусла кожо Бийсктӧӧн уй-мал табыштырып барып туратан. Бир де комудабас, јаан улусла теҥ-тай иштенер. Ишти тӧзӧп ийетен, башкарып ийетен кылык-јаҥ ондо јаштаҥ ала болгон. Кийнинде ӧйлӧрдӧ бу кылык-јаҥ оныҥ тӧс јолбаштаачызы болгон болордоҥ айабас. Огош тушта Егор јаан эјелеримниҥ, акамныҥ, эне-адамныҥ сӱӱген ийнизи, уулы болгон эмей. Олор оны эркеледип, «Егорка» деп адап туратандар. Айла, церквениҥ кӱнтизӱзи аайынча акам Агару Егордыҥ кӱнинде чыккан, оныҥ учун оны бу атла адап салгандар.
Кичинек тужында шулмус, недеҥ де коркыбас, бир де кунукпас уулчак болгон. Бу ла кылык-јаҥыла карыганча ла јӱрди. Ачык-јарык каткызы, кӱлӱмјилӱ баштаныжы, кижизеги улуска база сӱрекей јарайтан. Оныҥ учун ол кандый ла кылык-јаҥду улусла эрмек-куучынды табып ийетен. Кожоҥдоорын канай сӱӱйтен эди! Ӱни ӧткӱн, јараш болгон. Сӱрекей кӧп кожоҥдор билетен. Бијелейтени кайда… Егор Ивановичтиҥ «Цыганочка с выходом!» дегенин улус эмди јылу эске алынгылайт. Кару акам керегинде эскеалыныштар качан да тӱгенбес эмей. Кезикте телефон согуп, сурактар берер, «кандый јӱрӱҥ» — деер, оноҥ «јӱк ле ӱниҥди угуп аларга телефондодым» -деер. Ондый кижи болгон мениҥ јаан акам, Егор Иванович Иркитов».
Валентин Алексеевич Тенгереков: (кожо иштеген коллега-најызы): «Мен Егор Ивановичти јиит тужынаҥ бейин билер болгом. 1973 јылдаҥ ала. Ол тушта ӱредӱниҥ кийнинде Кош-Агаш аймакта СЭС-те иштеген ӧйлӧр болгон. Егор Иванович вестанцияда иштеген. Бӱдӱрген ижис аайынча башка-башка јуундарда туштажып туратаныс. Уй-малдыҥ ороруларын болдыртпазы, сӱт саап турган фермалардыҥ сурактары, ӧлгӧн малды канайда јоголторы – оноҥ до ӧскӧ кӧп уламјылар аайынча эрмектежип, курч сурактарды шӱӱжип туратаныс. Оныҥ кийнинде оны Јолодӧӧн, Кырлыктӧӧн совхозтор башкарзын деп ийип ийгендер. Егор Иванович кылык-јаҥыла керекти элбеде кӧрӧр болгоныла меге јарап туратан. Јаҥыс ла јурт ээлем эмес, ого коштой јурттыҥ албатызыныҥ јӱрӱми, культураныҥ, спорттыҥ сурактары оныҥ ајарузынаҥ туура калбайтан. Тегин улус јакшы јатсын деп амадап туратан. Племнумдарда јурт јердиҥ улузыныҥ јӱрӱмин оҥдолторго кӧп ууламјылар ла керектер чокымдайтан. Олордыҥ кезиги јӱрӱмде бӱткен де, кезиги областьтыҥ тӧс јеринеҥ камаанду болуп, кыймыгы јок арткан да. Је иштеҥкей, санаазы элбек, амадузы јаан башкараачы болгоны – чын. Кийнинде јылдарда Горно-Алтайск калага ойто кайра келип, оноҥ Шабалиндӧӧн иштеп јӱре берген».
Николай Арбанович ле Светлана Александровна Чабачаковтор («Кырлык» совхозто кожо иштеген ээлемчилер): «Кырлыктагы бистиҥ совхозты башкарарга Егор Иванович 1988 јылда келген. Амадулары јаан, иштеҥкей, ачык-јарык кижи болгоны иле кӧрӱнген. Ол кӧп солунталар эткен. Улус јаҥыс ла уй-малда иштенип эмес, је текши јурттыҥ культуралык, спорт аайынча керектеринде акту кӱӱнинеҥ туружатан. Ол јылдарда бистиҥ јурттыҥ кӱргӱзӱлери база бийиктеген. Егор Ивановичтиҥ санаа-сагыжы сӱрекей элбек болгоны улуска да камаанын јетирген ошкош. Кийнинде јылдарда јурт ээлемде солунталар болуп, совхозтор јайрадыларда, ол тегин албатыга болужайын деп амадаган. Бӱгӱнги кӱнге јетире Егор Ивановичке быйан айдып, оны јылу эске алып турган улус кӧп».
Канчын јиит тужынаҥ ала калганчы кӱндерине јетире јурт ээлемде иштеген јажы јаан ветеринар, башкараачы, иштиҥ ветераны јозокту ижи учун кӧп кайралдарла кайралдаткан. Ол тоодо: Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ ла Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла, Быйанду самараларыла, Россия Федерацияныҥ ла Алтай Республиканыҥ јурт ээлем аайынча Министерствозыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла ла Быйанду самараларыла, «Россия Федерацияныҥ јурт ээлеминиҥ кӱндӱлӱ ишчизи» ле «Туулу Алтайдыҥ јурт ээлеминиҥ башкартузыныҥ 100 јылдыгы» деп медальдарла, «Ветеринарияда кӱндӱлӱ таскадаачы-наставник» деп аҥылу темдекле. Егор Иванович Иркитов – иштиҥ ветераны, Россия Федерацияныҥ госслужбазыныҥ ветераны, Россия Федерацияныҥ јурт ээлеминиҥ нерелӱ ишчизи. Эҥ ле баштапкы кайралды ол канчын јиит тужында, 1967 јылда, алган болгон. Једимдӱ ижи учун ол тушта ого Октябрьский Революцияныҥ 59-чы јылдыгына учурлалып, Быйанду самара берилген эди. Бу кайралын јаан јашту ветеринар тооп јӱретен.
Алтын кӱс Алтайысты бийлеп ийди. Ээлемчилер јаан учурлу ижин бӱдӱрӱп, байрамдык кӱнин темдектейт. Быјылгы кӱсте бис бастыра јӱрӱмин јурт ээлемге, сӱӱген ижине берген Егор Иванович Иркитовты эске алганыс тегиндӱ эмес. Тӧрӧли, албатызы учун иштеген улустыҥ ады-јолдоры ундылбас учурлу. Јиит ӱйе тем алып, олордыҥ баштаган јолын улалтсын деп…