Бис бӱгӱн јаркынду јӱрӱмдӱ, јозокту иштӱ болгон, канча ӱйе ӱренчиктер ӱреткен ӱредӱчи, энебис, јеҥебис, карган энебис керегинде эске аларга санандыс.
Суразакова (Тадыкина) Татьяна Павловна, 1936 јылдыҥ куран айыныҥ 8-чи кӱнинде Эликманар аймактыҥ Бешпелтир јуртында чыккан. Тӧрӧл јуртында баштамы класстарды божодоло, каладагы ОНСШ деп адалган школдо ӱренген.
Татьяна Павловна 1955 јылда Туулу Алтайдыҥ педагогикалык институдына киреле, 1960 јылда оны јеҥӱлӱ тӱгезип, ӱредӱчиниҥ дипломын алган. Јиит специалистти облоно ыраак Кош-Агаш аймактагы Мукур-Таркаты јурттыҥ школында орус, алтай тилдер ле литература ӧткӱрзин деп ийген. 1963 јылда Татьяна Павловнаны районо завучтыҥ јеҥил эмес ижине кӧстӧгӧн.
Эш-нӧкӧри – Василий Николаевич — Ийиндеги эчки ӧскӱрер совхозтыҥ зоотехниги болуп иштеп баштаарда, ол бу ла јурттыҥ 8-јылдык школына база ла завучтыҥ ижине кӧчӱрилген. Анайып, јиит ӱредӱчи Ийин јуртта 1984 јылга јетире алтай ла орус тилдердиҥ ле литературалардыҥ урокторын ӧткӱрген.
Алтайда мал ӧскӱрери аайынча билим шиҥжӱ ӧткӱрер институттыҥ Маймадагы бӧлӱгине Василий Николаевич кӧчӱрилип, баш билим ишчи болуп иштеп баштаарда, Татьяна Павловна 1984-2001 јылдарда оору ла кирези ас балдардыҥ каладагы интернадында таскадаачы болуп иштеген.
Ӱредӱликтиҥ ижинде узак ла једимдӱ иштегени учун ол кӧп катап Кӱндӱлӱ грамоталарла, медальдарла кайралдаткан: 1970 јылда «За доблестный труд в ознаменование 100-летия со дня рождения Владимира Ильича Ленина» деп медаль тӧжине тагылган, јашӧскӱримди таскадарында эрчимдӱ турушканы учун 1976 јылда «Наставник молодежи» деп кӱндӱлӱ атла адаткан, 1980 јылда «Отличник народного просвещения» деп значок берилген. Бу ла јылда РСФСР-дыҥ ӱредӱлик Министерствозыныҥ јӧбиле «Старший учитель» деп бийик јамы алган. Улу Октябрьдыҥ революциязыныҥ 50 јылдыгына учурлай Кӱндӱлӱ грамотала кайралдаткан. Анайда ок кажы ла иштеген школыныҥ башкартузы, ӱредӱликтиҥ Министерствозы ла ӱредӱчилердиҥ Бирлиги кӧп катап башка-башка грамоталарла оныҥ ижин баалап темдектеген. 1988 јылдаҥ ала «Иштиҥ ветераны» деп адаткан.
Татьяна Павловна ла Василий Николаевич 44 јылдыҥ туркунына нак јуртап, бой-бойлорын тооп, Света деп јакшынак кызычак чыдаткан.
Светлана Васильевна Тадыкина-Тепукова ада-энезин эки балазыла – Эркелей кызыла, Владислав уулыла — сӱӱндирип јӱрген.
Амыралтага чыгала, Татьяна Павловна Эркелей баркызыныҥ ӱч уулчактарын азыражып, олорды таскадарында эрчимдӱ турушкан. Анчадала Амат баркызын ӱредерге, таскадарга, кӧп кӱчин салган. Эмди Амат, Айсур, Арутай улу тайназын јоктоп, оны јылу эске алгылап јӱрет.
Татьяна Павловна јаркынду ла јараш јӱрӱм јӱрген. Ол сӱреен килеҥкей кижи болгон. Кажы ла кижиниҥ айтканын ајарулу угуп, јаантайын болужын јетиретен.
84 јаштуда бу тоомјылу ла тереҥ кӧгӱстӱ ӧрӧкӧнниҥ јӱрӱми ӱзӱлип, ол ада-энезиниҥ алтайына сала берди.
Светлана Васильевна энезин эске алып, кӧстӧриниҥ јажы мелтиреп айткан: «Мен энеме сӱреен быйанду јӱредим. Ол меге эне, эје, ӱӱре-јеле болгон. Энем угуп турган болзо айдадым: «Эне, мен слердиҥ алдаарга јабыс эҥчейип, алкыш-быйанымды айдып, акту јӱрегимле слерди сӱӱп јӱредим».
Татьяна Павловнаныҥ эш-нӧкӧриниҥ аказыныҥ – Тадыкин Иван Николаевичтиҥ — кызы Лариса Ивановна Кука јеҥези керегинде мынайда айткан эди: «Мениҥ адамныҥ сок јаҥыс карындажыныҥ эш-нӧкӧрин, Таня јеҥемди, јылу эске алып, ого јаан быйанду јӱредим.
Нениҥ учун быйанду дезе, эжине, јарлу билимчи-селекционерге, Россия Федерацияныҥ нерелӱ зоотехнигине – Василий Николаевичке ол кичееп јӱрген ойгор кӧгӱстӱ эжи болгон, анайда ок јеҥем – акамныҥ эп-сӱме айдып берер антыгарлу нӧкӧри, болушчызы, ӱредӱчизи, коллегазы да болгон деп айдарга јараар. Нениҥ учун дезе ол акамныҥ статья-бичимелдерине тӱзедӱ эдетен, јурт ээлемниҥ сырьезыныҥ чыҥдыйын аҥылап беретен. Олор экӱ, јууныҥ балдары, бой-бойлорын тооп, узун ла ырысту јӱрӱм јӱрген.
Таня јеҥемниҥ јӱрӱмдик јолын ајаарып, бис килеҥкей, санаалу, улуска болушту болорго, оноҥ тем алып ӧскӧнис. Јеҥем кемге де ӱнин бийиктетпейтен, јаантайын токыналу, ончо јанынаҥ једимдӱ кижи болгон. Ол кажы ла кижини тоогон, кандыйына ла килемјизин јетирген, не-немеге јединбей јӱргендерге арга-кӱчи јеткенче болушкан. Јуук улузына – билезине, тӧрӧӧн-туугандарына — ончо бойын беринип, јӱрӱминиҥ учына јетире олорды кӧрӱп, болужып јӱргени учун јеҥемди јылу эске алып јӱредим.
Татьяна Павловна – Света кызына кару эне, Эркелей ле Владик унуктарына килемкей тайна, Эркелейдиҥ балдарын эркелеп кӧрӱшкен јаан болушту улу тайна болгон».
Кӧп-кӧп тӧрӧӧндӧриниҥ адынаҥ јеҥезине алкыш-быйанду јӱрген Василий Николаевичтиҥ јеени, Параева Раиса, бу тоомјылу ӧрӧкӧнниҥ эземине учурлап, учурлу сӧзин база јетирген: «Мен Мукур-Таркатыныҥ школына баштапкы класска барган ӧйдӧҥ ала беш јылдыҥ туркунына таайым ла јеҥемниҥ айлында јаткам. Олордыҥ айлына јииттер де, јаан да јаштулар башка-башка суракла келгенде, кажызы ла болуш эмезе эп-сӱме алган јанатан. Ол ӧйдӧ магазинде керектеген не-неме табылбайтан, эмдигизи чилеп јуртта ашкана да, кафе де јок болгон. Оныҥ учун школго эмезе колхозко иш аайынча келгендерди, шиҥжӱ иш ӧткӱрген областыҥ ла аймактыҥ јамылуларын, газеттиҥ ле радионыҥ ишчилерин, концерттӱ келген артисттерди јеҥем ле таайымныҥ айлына чайлаткылайтан. Света, байла, ундубаган, айылчыларды ӱйдежип ийеле, кезикте эҥирде јиир курсак јок артатаныс. Анайып турала, камелёк-печкеге калаш быжырып баштаганыс, јирме литрдиҥ казанына јарма кайнадатаныс, пелменди кӧптӧдӧ эделе, тоҥырып салатаныс. Нениҥ учун дезе, ӧрӧги айдылган окылу улустаҥ башка бистиҥ айылда таайымга келген койчы-малчылар конотон. Ол тушта кийим јунар машинка јок болгон. Оныҥ учун кӧп тоолу айылчылар конгон кийнинде, бис тӧжӧк-јастыктыҥ кыбын колло самындап јунатаныс. Мынайда иштеп турала, јеҥем качан да арбанбайтан. Ӱредӱчи, завуч болгон кижиде бош кайдаҥ келетен, је ол јиит болгон учун бир де кӱчсинбеген. Санаама јарт кирет, ол ишке эрте барала, орой јанатан. Татьяна Павловна ижине сӱреен каруулу кижи болгон. Ӱренчиктерине, меге де кӧп билгир берген.
Тадыкиндер Горно-Алтайста да јадарда, олордыҥ айлына туш та улус, тӧрӧӧн-туугандар да кирип-чыгып, конып туратан. Эпши улус билер, улусты кӱндӱлеп, тӧжӧк-јастык салып кондырарга, кӧп ийде-кӱч салар керек.
Јеҥемниҥ айлында менеҥ башка аказыныҥ Валя кызы, Миша деп уулы јаткан. Кийнинде јылдарда Валяныҥ кызы, Алена, кӧп јылдардыҥ туркунына оныҥ айлында, балазы чылап, јӱрген. Јеҥем де, таайым да кӱчсинбей, нени де карамдабай, бисти азырап чыдатканы учун (олор эмди бистиҥ ортобыста јок то болзо) олорго јаан алкыш-быйанымды јетирип турум.
Мен кандый ла ӧйдӧ Татьяна Павловнала сӱӱнчимле де, ачу-коронымла да ӱлежетен болгом. Кандый ла сурак тура бергенде, ӧрӧкӧнлӧ куучындажып ийгемде, ончозы јартала беретен. Билемде кӱч айалгалар боло бергенде, балдарымды таскадары јанынаҥ сурактардыҥ аайына чыгарга, Татьяна Павловнага баштанатам. Ол мени ајарулу угуп, токынадып, јарамыкту эп-сӱме айдып, мениле кожо сӱӱнип те, санааркап та туратан. Татьяна Павловна ада-энезиниҥ алтайына сала бергенинеҥ ала удабас эки јыл болор, је мен ого бӱдер кӱӱним јок. Калага келгемде, јеҥемниҥ јогын ундуп салала, айлына кирип ийер керек деп сананып ийетем.
Василий Николаевич Татьяна Павловнаныҥ Кудай јайаган эш-нӧкӧри болгон. Олор мениҥ эҥ јуук улузым болуп эр-јажына артар. Бу экӱниҥ јарык сӱр-кеберлери кӧп улустыҥ кӧксинде узак ӧйгӧ эбелип јӱрер. Кожо иштеген улус, најылары, тӧрӧӧндӧри, балдары (олордыҥ тоозында мен де) олорды сӱӱгенис, тоогоныс».
Ийин јурттыҥ школында узак ӧйдиҥ туркунына иштеген Надежда Тадиновна Анатпаева јӱрӱминиҥ јолында Татьяна Павловнага туштаганы, кожо иштегени учун быйанын айдып, ол ӧйлӧрди мынайда јылу эске алган: «Јылдар јылыжып, ӧдӱп ле јат. Ол ӧй деген кайкамчылу алыс неме кандый капшай ӧдӱп калды! Бу јӱрӱм деген јаан толкуда кажы ла кижи јарамыкту туштажуларга учурайт. Мениҥ јӱрӱмимде, ӱредӱчи болгон ижимде андый ундулбас јаркынду кижи Тадыкина Татьяна Павловна болгон. Ийин јурттыҥ школында иштеп баштаарымда, Татьяна Павловна завуч болуп иштеп келген. Ол ло ӧйдӧҥ ала узак јылдардыҥ туркунына бис кожо иштегенис. Профессионал билгири тереҥ, иш јанынаҥ ченемели јаан, кылык-јаҥыла улуска болушчаҥ, иштеҥкей кижи. Ол бастыра билгирин иште тузаланып, кажы ла балала, ада-энелерле, ӱредӱчилерле сӧс табып куучындажып, јӧптӧжип ийетен болгон. Ишке јаҥы келген јиит ӱредӱчилерле бар-јок билгириле ӱлежип, олордыҥ кӧп сабазыныҥ јолын ачкан.
Татьяна Павловна кажы ла баланы ајарулу кӧрӱп, оныҥ кылык-јаҥын сезип, ого болужарга амадайтан, кечеейтен. «Ол – кичинек бала, келер ӧйдӧ јаан кижи, ада (эне) болор, слер оны ундубагар» — деп айдып туратан. Эмдиги ӧйдӧ ӱренчиктери ого быйанду јӱрет.
Т.П. Тадыкина – Кудайдаҥ јайалган ӱредӱчи. Ижинде каруулу, јымжак кылык-јаҥду, јобош ло тӧп куучынду, улуска качан да кату сӧс айтпайтан, кажы ла кижини тооп, килеп јӱретен. Адаркаш, кӱйӱниш деп неме билбес јарык санаалу, јилбилӱ, јӱрӱмге сӱӱнген ырысту кижи болгон. Эжиле, Василий Николаевичле, узак јылдарга эптӱ-јӧптӱ јуртаган. Олор айлына улус кычырып, кӱндӱлеерге сӱӱйтен. Оныҥ учун Тадыкиндердиҥ айыл-јуртына улус јаантайын јуулатан. Татьяна Павловна јаҥыс та иште эмес, јӱрӱмниҥ кӱч эбирилчиктерине учураган улуска болужып, кандый ла сурактарга карууны берер билгири тереҥ кижи болгон.
Ол ӧйлӧрдӧ бис, ӱредӱчилер, совхозтыҥ да ижинде туружатаныс. Ӧлӧҥ чабып, оны јуунадып, балдарла кожо эчки тарап, бир де кӱчсинбей, кожоҥ-кокырла иштегенис. Татьяна Павловна ондо до ишти башкарып, бисле кожо иштеп јӱретен. Ол јӱрӱминде кӧп немеге сӱӱнип, каткырып, неге де кӱчсинбес, санааркабас, башкарган ӱредӱчилериле бары-јогыла ӱлежер, болужар болгон. Оныҥ да учун бис ого тартылып, тооп јӱретенис. Бу ак санаалу кижи кӧп улуска јакшызын јетирген, јурт ичинде јаан тоомјыда болгон.
Је јаркынду, јараш јылдар ӧдӱп калды. Ол јылдар мени тереҥ кӧгӱстӱ, телкем јӱректӱ, ак санаалу кижиге јолуктырганына быйаным айдып јӱредим. Азыраган кызында, баркыларында Татьяна Павловнаныҥ јаркынду эземи, јозокту јӱрӱми оноҥ ары улалзын».
Татьяна Павловна јӱрген болзо, быјыл 85 јажын темдектеер эди. Је «Салым сакытпас, конок кондырбас» деп, эл-јон јебренде айдып салган. Канайдар, кижини Кудай качан бирде јӱре берер эдип јайап салган. Је андый да болзо, балдары оныҥ јӱрӱмин улалтып, адын ададып јӱрет. Бу тоомјылу ӧрӧкӧнди бала-барказы, тӧрӧӧн-туугандары, кӧрӱш-таныштары, кожо иштеген ӱредӱчилер, таскадаачылар јылу эске алып, эткен јакшызын, айткан сӧзин качан да ундубас. Оныҥ јаркынду јӱрӱми, сӱр-кебери балдарыныҥ јӱрегинде, јылдыс чылап, суркурап турзын!