2024 јылдыҥ јайында Раймон Кедечиновтыҥ ӱлгерлериниҥ јуунтызы кепке базылган. Ол Оҥдой аймактыҥ Боочы јуртында чыккан-ӧскӧн, јуртаган, иштеген.Ӱлгерчиниҥ чӱмдеген јолдыктары јада калган кийнинде јӱк табылган деп бичиктиҥ кире сӧзинде айдылат. Айдарда, автор бойыныҥ јайаандык ижин кемге де кӧргӱспей јӱрген эмтир. Тӧрӧгӧн-тугааны јуунтыны јазап, кепке базып, јажына эзем эдип артыргызып салдылар. Канчын јиит тужында бичилген ӱлгерлериле, кожоҥдорыла, јуруктарыла эмди јерлештери, кычыраачылар таныжар аргалу.
Раймон Кедечиновтыҥ ӱлгерлеринде тӧрӧл јери, бойыныҥ ӱйезиниҥ кылык-јаҥы, албатыбысты ӧйкӧгӧн сурактар ла чалдыкпас сӱӱш керегинде чӱмдӱ-јараш алтай сӧстӧрлӧ айдылганы солун. Ӱлгерчи керегинде орой табыш чыкканы кунукчылду, је ол автордыҥ бойыныҥ кӱӱни болгон, айса. Бир тизӱ ӱлгерлериле таныжыгар…
***
Кара-Суу
Јакшы ба, Кара-Суу, аржан суу,
Айланып сеге катап келдим.
Адалар јаҥыла кыйра буулап,
Амзап, тирӱ сууҥнаҥ ичтим.
Ак чечекти чебер ӱзӱп,
Алдыҥа салып, Алтайым мактайдым.
Арчын јыдын айландыра тудуп,
Алкап, байлыгын јаҥдап отурдым.
«Агаш-тажыҥ кӧнӱ ӧзӱп,
Аҥы-кужыҥ кӧптӧп јатсын.
Кебис ӧлӧҥиҥ кеен јайылып,
Кӧк теҥериҥ ару турзын.
Таскылдар бажынаҥ тайанып чыккан
Мӧҥкӱдий суучактар ыраакка барзын.
Чактар ортодоҥ чачылбай келген
Кара јоныҥ бийикке бассын.
Ӧйлӧр ортодоҥ тӧгӱлбей ӧткӧн
Алтай тилибис кӧҥжип ӧссин».
Тоҥмок суудаҥ тойо ичип,
Баш-кӧзимди јунуп алдым.
Кер-тайды јеҥил минип,
Сыным сергек ары болдым.
Айса болзо ыраакка барзам,
Алтайым улай ла санаамга кирер.
Аржан-тоҥмок бу суучак
Катап ла сынымды келип сергидер…
***
Лазарь Кокышевке
Адыҥды адап, алтай калыгыс
Оморкоп айдыжат «Алтайдыҥ уулы!».
Лазарь Кокышевтиҥ бичиги дешкилеп,
Бичикти алгылайт чебер, учурлу…
Јӱрӱмнеҥ эрте јӱре берер деп,
Кемибис бистиҥ озодоҥ сескен.
Кӱӱк айдыҥ јылу кӱнинде
Јеткер болор деп кем билген.
Јетире айдылбаган агару кӱӱниҥди
Јер-тӱбине кожо апардыҥ.
Омок-седеҥ јиит бойыҥ
Албаты јӱрегинде јажына арттыҥ.
Келер ӱйеге айткан сӧзиҥ
Кереес болуп јӱрегисте арткан.
Ачык-јарык, чындык кӱӱниҥ
Бистиҥ јӱрӱмде јарыткыштый јайылган.
Туулу Алтайыс јаранып ӧзӧр,
Туулар ортодоҥ поэттер чыгар,
Адыҥды адап, олор айдыжар,
Алтайдыҥ Улу поэди дешкилеер.
Баштапкы сӱӱген поэдис деп айдар,
Поэзияга кӧзибис ачкан
Ӱредӱчибис деп адаар…
Бӱдедим мен, алтай калыгыс
Эзем эдип, кереес тургузар.
Келер ӱйеге кару адыҥды
Бийик кӧдӱрип, оморкоп адаар…
***
Эл Ойын
Албаты јӱзи кызыл ӧрт,
Ат тыныжы куу туман.
Адалар јаҥын ойгозып,
Алтай албатым јуулышкан.
Эл Ойын, Эл Ойын –
Эл-јоныстыҥ энчизи.
Эл Ойын, Эл Ойын –
Албатыбыстыҥ эрјинези.
Алтай ичин торгултып,
Аргымактар јарышкан.
Алып бӱткен кезерлер
Јарын-белдеҥ тудушкан.
Эл Ойын, Эл Ойын –
Эр-бӧкӧниҥ ырызы бӱгӱн.
Эл Ойын, Эл Ойын –
Эрјине аттыҥ магы бӱгӱн.
Алтай адын кӧдӱрген
Ай кеберлӱ коо кыстар.
Јӱректе от чагылган,
Јаҥар кожоҥ чӧйилген.
Эл Ойын, Эл Ойын –
Эне тилдиҥ тамыры.
Эл Ойын, Эл Ойын –
Эне-Алтайдыҥ байрамы.
***
Баштапкы сӱӱжиме
Теҥери тӱбинеҥ
Ак-айас алдынаҥ
Айланып, айланып,
Карычак тӱшкен.
Јайа салган алакан ӱстине
Јайканып ол
Араайын конгон.
Ырызым, сӱӱжим болор деп,
Коркышту ла тыҥ
Мен сӱӱнгем.
Је карычак кайылып,
Араайынаҥ јоголып,
Кичинек тамчы
Болуп арткан.
Баштапкы сӱӱжим
Ӧйлӧр бажынаҥ
Бурулып ойто ло
Эмди келген.
Калас јерге
Јӱрегим коскортып,
Санаага ачу
Јылузын экелген.
Јарт ла билдим —
Јӱрегим, јӱрӱмим…
Ундып болбос
Сӱӱжим…
Кем де кайда да
Эмди болзо,
Је баштапкы сӱӱштиҥ
Јылу ӧйлӧри
Јӱректе јажына
Артып калар.
***
Каракол-Бажы Ӱч-Сӱмер
Каракол-Бажы Ӱч-Сӱмер —
Ӱрӱстеп јӱрген тайгабыс.
Каракол-Бажы Ӱч-Эҥмек –
Мӱргӱп јӱрген мӧҥкӱбис.
Ӧйлӧр ортодоҥ тӧгӱлбей,
Ӧдӱп келген алтай тилис.
Чактар ортодоҥ чачылбай,
Адалар экелген јаҥыс.
Је бу ӧйлӧргӧ једип,
Бузылып калар болды ба?
Ӧскӧ јаҥына кожулып,
Ундып салар болдыс па?
***
Тайгада санаалар
Јадыкту-Кечӱде, тайгада,
Казаадаҥ јапкан јантык айылда,
Тӱндӱкке кӧрӱп, бир тӱнде
Јӱрӱмим шӱӱп, карамтыгып јаткам.
Бырыксып јаткан чирик тӧҥӧштӧҥ
Быркырап ыш тӱнӱкке чӧйилген.
Кӱйбӱреп чыккан туйук санаалар
Ышка биригип, бийикке јӱткӱген.
Тӱнӱктеҥ кӧдӱрилип,эзинге соктыртса
Бу ыш кейде јоголып калар.
Тӱндеги санаалар таҥ атса,
Бажымда токтобой, ундылып калар.
Јадыкту-Кечӱде, тайгада,
Казаадаҥ јапкан јантык айылда…
Јайгыда… бир тӱнде…
***
Јӱрӱмим мениҥ — узун јол
Јӱрӱмим мениҥ — узун јол,
Кӧп-кӧп бурулчыктар бар.
Јӱргеним мениҥ булгак јол –
Кӧп-кӧп јастыралар бар.
Је алдында јӱрӱмим
Эмди де узун,
Јастыралар тӱзедер ӧйим
Эмди де бар.
Је јаҥыс ла јӱрӱмге
Удура кӧрӱп, базар керек.
Уур-кӱч ӧйлӧрдӧ
Адын тӱжӱрбей, јӱрер керек…
***
