Ӱлӱрген айдыҥ 19-24 кӱндеринде Грецияныҥ Лутарки деген атту јебрен тӱӱкилӱ калазында грек-рим кӱрешле ветерандар ортодо телекейдиҥ чемпионады ӧткӧн. Бу телекейлик маргаандарда бистиҥ республиканаҥ ады-чуузы јарлу кӱрешчилер, бӱгӱнги кӱнде — тазыктыраачылар — Василий Башпаков ло Айдар Черепанов турушкан. 62 кг бескеде кӱрешкен Василий Васильевич јеҥӱлӱ экинчи јерди ойноп алган. Айдар Нӧкӧрӧвич бойыныҥ бескезинде (70 кг-да) бежинчи болды. Бис 1990 јылдарда тергеебистиҥ ады-чуузын ороон, телекей кеминде чыгарган ла коруган, эҥ ле једимдӱ кӧргӱзӱлерге јединген грек-рим кӱрешчилердиҥ тоозына кирген Василий Васильевич Башпаковко туштап, јайалталу спортчыла куучын-эрмек ӧткӱрдибис.
— Василий Васильевич, элдеҥ ле озо Слердиҥ јеҥӱлелерди эске алып ийеектер. Алтай албатыныҥ оморкодузы болгон Василий Башпаков 1990 јылдарда эҥ ле једимдӱ кӱрештӱ грек-рим кӱрешчилердиҥ тоозына кирген. СССР-диҥ спортыныҥ узыныҥ норматив-некелтелерин 18 јаштуда 1988 јылда бӱдӱргенер. 1990 јылдарда — Россияныҥ јуунты командазыныҥ турчызы, Россияныҥ чемпионаттарыныҥ мӧҥӱн ле кӱлер јеҥӱчили, СССР-диҥ Јуучыл Ийделериниҥ призеры, Россияныҥ Кубогыныҥ чемпионы, бастырароссиялык кӧп тоолу маргаандардыҥ јеҥӱчили. Швецияда, Финляндияда, Португалияда, Грецияда, Турцияда бастырателекейлик маргаандардыҥ јеҥӱчили ле призеры. Таскадып-тазыктырган тазыктыраачы-ӱредӱчизи — тергеебистиҥ тоомјылу кижизи, ады-чуузы чыккан кӱрешчи Олег Александрович Шатин. Василий Башпаков кажы да ӧйдӧ грек-рим кӱрештеҥ туура јӱре берген деп билдирген болгон, је эмди ойто такып кӱрештиҥ јолына тазыктыраачы болуп кайра једип келгенерди кӧрӱп јадыс…
— (каткырат…ред) Мен бӱгӱн Алтай Республиканыҥ РДЮСШОР-да (Олимпий резервтиҥ спортивный школы) кӱрешле тазыктыраачы болуп иштейдим. 16-17 јашту уулдарды грек-рим кӱрешчилердиҥ тӧс ӧргӧӧзи болгон «Баатыр» спортзалында тазыктырадым. Балдарла иштеер амаду канча јылдар ӧткӧн соҥында ойто кайра ойгонгоны база чын. Озо ло баштап бир баланы талдап алала тазыктырып кӧрӧр деп амаду тургузып, иштеп кӧргӧм. Је кӱрешчи кижиниҥ бойыныҥ салынып калган генетикалык тӧзӧлгӧзи ала койды деп айдар эдим. Эмди менде тазыктырынып турган балдар кӧптӧгӧн. Олордыҥ ортозынаҥ јайалталу, кӧргӱзӱлерге једингедий кӱрешчилер бойыныҥ јеҥӱлерине јединип баштады. Кезигиле эмди де иштеер керек. Ӱредӱчи-тазыктыраачыныҥ учуры ла ижи мында ине. Текшилей алза, јаан једимге јеткедий јиит спортчылар кӧп. Ӧткӧн ӱч јылдыҥ туркунына јединген кӧргӱзӱлер база бар. 2020 јылда Сибирдиҥ федерал округыныҥ маргаандарында призерлор болуп Ажанаров Мерген ле Самойлов Лазарь чыккылаган. 2021 јылда СФО-ныҥ чемпионадында Ойношев Ренат призер болды. Бу ла кӱрешчилер ӧткӧн јылдарда бастырароссиялык турнирлердиҥ чемпиондоры ла призерлоры болуп база чыккылаган. Ренат Ойношев бӱгӱн Россияныҥ кадеттер ортодо јуунты командазына кирет. Ол Россияныҥ Кубогында ӱчинчи јер алган болгон. Ренат Алуштада сбор-белетеништерди ӧдӱп, эмди Кабардино-Балкариядӧӧн сборлорго барарга белетенип јат. Бисте тазыктырыныш бир де туутак јогынаҥ ӧдӧт. Сибир, ороон кеминде кӧргӱзӱлер, једимдӱ јеҥӱлер кӱӱнзеп турган болзогыс, чокым амаду тургузып, иштенер керек, тазыктырынар керек. Мен мындый сӧстӧрди бойымныҥ ӱренчиктериме база чикезинеҥ айдадым. Кӱс, кыш туркунына бистиҥ ижис «Баатыр» спортзалда ӧдӧт. Јайгыда тазыктырулу сборлор Улаганда ла Инегенде амыраар турист база-јерлерде, Горно-Алтайскта ӧткӱрилет. Балдарла таскаду-тазыктыру иште сурактар јаантайын кӧп болуп јат. Мындый айалгада болужарга кӱӱнзеп турган улус бар болгоны сӱӱндирет. Бис олорго јаан быйан айдадыс. Мындый улустаҥ Соколов Акалай Васильевичти, Битешев Игорь Ивановичти, Бельбеков Евгенийди, Липунов Дмитрийди адап ийер эдим. Олордыҥ болуш-јӧмӧлтӧзинеҥ сбор-белетеништерди тӧзӧп, маргаандарга туружып, јиит кӱрешчилердиҥ бар-јок сурактарын бӱдӱрӱп койор аргалу боло бередис. Јиит јеҥӱчилдерди тазыктырарында мындый јӧмӧӧчилердиҥ тоозы там ла кӧп болзо, јакшы болор эди.
— Василий Васильевич, Слер кӱрештиҥ кебизине кайра келип, эмди бастыра кӱчерди, јайалтагарды, ченемелерди јиит ӱйеге берерге кӱӱнзегенер сӱреен оморкодулу темдек деп айдарга јараар…
— Кижини јиит тужында таскадып, ӱредип салган улустаҥ кӧп керектер, јӱрӱмдик јолыҥды талдайтаныҥ камаанду артатанын эмди кӧрӱп јадым. Тазыктыраачым, ӱредӱчим болгон, јаан јолдорго чыгарган ла јӧмӧшкӧн ӱредӱчим Олег Александрович Шатин бӱгӱнги кӱнге јетире мени јӧмӧжип турганы јаан учурлу. Олег Александровичтиҥ шылтузынаҥ башкараачы иштиҥ, таҥынаҥ аргачыныҥ јолыныҥ кийнинеҥ ойто такып тазыктараачы ишке кайра келдим, эмди бойым балдар ӱредип јадым. Алдыста јаан амадулар тургузып, иштенип турганыс — бу кижиниҥ чике јӧмӧлтӧзинеҥ ле болужынаҥ. Кажы ла кӱрешчиде, тазыктыраачыда бойыныҥ амбиция-кӱӱни бар. Јаан јеҥӱлерге јединетен деген мындый амаду-кӱӱн кандый да ӧйлӧр ажыра ӧчпӧй јат, там ары ӧҥжип-кӱйет. Оныҥ учун тазыктыраачылар бойлорыныҥ ӱренчиктерин спортчы јолында ӱйдежип, оныҥ кийнинде олордыҥ ӱренчиктериниҥ јолын јӧмӧжип-ӱйдежип турганы ол болор. Бӱгӱнги кӱнде менде тургузылган амаду јаҥыс — ороон, телекей кеминде чемпиондор тазыктырары. Бисти бойыстыҥ ӧйисте ӱредӱчилерис канайда ӱреткен, тазыктырган, кандый кӱӱн-тап, кӱч берген, мындый ок ишти эмди бис бӱдӱрер учурлу, балдарла ижиске берер учурлу деп бодоп јадым.
— Спортто јединген једим албатыныҥ, тергеениҥ алтын кӧмзӧзине кирип, качан да ундылбайтан тӱӱкилик керек болуп артып калат. Бойыныҥ ӧйинде јаан једимдерге јединген кӱрешчилер бӱгӱнги кӱнде ветерандар ортодо телекейлик маргаандарда туружып, тӧрӧлин ле тӧрӧл элин сӱӱндирип турганы сӱреен оморкодулу. Куучын Грецияда Лутраки калада ӧткӧн телекейлик чемпионат керегинде…
— Ӧткӧн ӱлӱрген айдыҥ 19-24 кӱндеринде Грецияныҥ Лутраки калазында грек-рим кӱрешле ветерандар ортодо телекейдиҥ чемпионады ӧткӧн. 39 ороонныҥ 600 кӱрешчизи алтын кайралдар учун тартышкан. 2020 јылда пандемиянаҥ улам бу чемпионат ӧтпӧгӧн болгон, оныҥ учун быјылгы јылда туружаачылардыҥ тоозы сӱрекей кӧп болды. Бистиҥ республиканаҥ маргаандарда мен ле Айдар Черепанов туруштыс. Сибирди алза, Новосибирсктеҥ, Красноярсктаҥ кӱчтӱ кӱрешчилер турушкан. Текши кӧргӱзӱлерле болзо, чемпионатта баштапкы јерди Россия ойноп алды, экинчи јерде — Иран, ӱчинчи јерде — США. Мен Швейцарияныҥ, Польшаныҥ, Финляндияныҥ кӱрешчилериле кӱрештим. Баштапкы эки туштажуны 10: 0, 6:0 тоолор-счетло јеҥип алгам. Финалда 4:5 тоо-счет болгон, экинчи јерди ойноп алдым. Айдар Черепанов бежинчи јерге јединген.
— Јажы јаандап калган кӱрешчилер телекейдиҥ чемпионадында, бастырароосиялык маргаандарда туружып, јеҥӱлерге јеткени бойыныҥ кӱчин, ченемелин ле узын база катап ченегениле, титул-аттарын ойто такып быжулаганыла тӱҥейлеш деп сананып турум…
— Ветерандар ортодо чемпионаттар, маргаандар јаантайын ӧткӱрилген болгон, эмди де ӧткӱрилип јат. Мындый маргаандарга туружарга кӱӱнзеген спортчылар амадузына јединер аргалу. Тӧрт-беш јыл кайра тергеебистиҥ тазыктыраачызы ла јарлу кӱрешчизи Вячеслав Георгиевич Кызлаков телекейдиҥ чемпионадын ойноп алган болгон. Айдарда, кӱрешчилер јажыс кожулды, оорып турус деп айдынбай, спортчы јолын ветерандар ортодо маргаандарда улалтар аргалу. Мындый маргаандар карын да јакшы таскамал берип, спортчы кижини јерине ойто орныктырып, форма-кеминге тургузып ийет. Алдында јылдарда јаан јеҥӱлерге јединген соојын кептӱ кӱрешчилерге бойын ойто такып ченеп кӧрӧтӧн, титул-аттарын быжулап кӧргӱзетен сӱреен јакшы арга деп айдарга јараар. Келер јылда телекейдиҥ ветерандар ортодо чемпионады Болгарияныҥ тӧс калазы Софияда ӧткӱрилер. Бу да марагаандардаҥ сӱӱнгедий кӧргӱзӱлер сакыыр аргалар бисте бар деп бодоп турум. Россия кеминде ветерандар ортодо мындый маргаандар база ӧткӱрилип јат. Быјыл јаскыда Нижегородский областьта Бор деп атту калада «Ӱйелер ортодо колбулар» деген бастырароссиялык турнир ӧткӧн болгон. Ондо бастыра ороонныҥ ветеран-кӱрешчилери турушкан. Мен бойымныҥ бескемде јеҥӱчил болуп чыктым. Сананзам, бистиҥ тергеениҥ једимдӱ кӱрешчилери болгон спортчылары мындый турнирлерде туружып, једимге једип, јиит ӱйеге јакшы тем ле темдек болор аргалу. Бойыстыҥ алдыста јаан амадулар тургузып, једимге једерге турган болзогыс, ӱредӱчилер ле ӱренчиктер теҥ-тай иштеер учурлу.
— 90 јылдарда бойоордыҥ алдыгарга тургускан амадуларарды эмди
ӱренчиктерердиҥ алдына тургузадыгар деп айттыгар…
— Кажы ла тазыктыраачы бойыныҥ алдына јаан амадулар тургузып јат. Канча ла кире бойына некелте бийик, бу амадулардыҥ кеми бийик — кӧргӱзӱлер ончо ло кире болор. Оныҥ учун мен арткан да тазыктыраачы-ӱредӱчилерди јӧмӧжип јадым — бис јеҥӱчилдер таскадар учурлу. Ороон кеминде, телекей кеминде. Эҥ ле јаан амадугыс — Олимпий чемпионды тазыктырып салары. Текши кӱчисти бириктирип, бойы-бойысты јӧмӧжип иштезегис, бу амаду бӱдер аргалу. Туулу Алтайыс сӱреен байлык ла кӱчтӱ јер. Јебрен Алтайдыҥ ады-чуузы чыккан баатырлары соојындарга кирген. Мындый бӧкӧлӧр эмди де бар, эмди де болор деп јадым. Јиит ӱйеге колды салбай иштеер керек деп айдарэдим. Пъедесталдагы јеҥӱлерге јаҥыс ла эрчимдӱ иш, некелтелӱ тазыктыру экелер аргалу деп биске тазыктыраачыларыс айдып туратан. Бу ла сӧстӧрди мен ӱренчиктериме айдадым.
— Куучын-эрмегер учун јаан быйаныс. Ижигерде једимдер кӱӱнзейдис. Тургускан амадуларар бӱтсин. Бис эмди атту-чуулу кӱрешчи Василий Башпаковтыҥ ӱренчиктериниҥ једимдӱ јеҥӱлерин сакыырыс.
PS: Василий Васильевич Башпаковтыҥ адылу турнир-маргааны кӱчӱрген айдыҥ 20-чи кӱнинде Горно-Алтайск калада «Јиит спартаковец» деген спортивный залда 16-17 јашту уулдар ортодо ӧткӱрилери темдектелген. Маргаандарда Новосибирсктиҥ, Барнаулдыҥ, Бийсктиҥ, Кузбасстыҥ калаларыныҥ кӱрешчилери туружар.
Адакыда, Василий Васильевич ижиндеги јолында, балдарла таскаду-иште јаан болужын јетирген ле јетирип турган бастыра улуска быйанын айдат. Аҥылу быйанды эш-нӧкӧрине, таҥынаҥ аргачыга — Урсула Байкаловнага — јетирди.