Тулаан айдыҥ алтынчы кӱнинде бичиичи, чӧрчӧкчи, алтай албатыныҥ јайалталу, тоомјылу кызы Танытпас Николаевна АКУЛОВА 70 јажын темдектеп јат. Бастыра јӱрӱмин јайаандык ишке, литературага, алтай албатыныҥ кӧгӱс байлыгын чеберлеерине ле байгызарына учурлаган Танытпас эјебисти бу јаан ажузыла «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ ӧмӧлигиниҥ ле кычыраачыларыныҥ адынаҥ акту кӱӱнистеҥ уткыйдыс.
Танытпас Николаевна 1952 јылда Кан-Оозы аймактыҥ Мӧндӱр-Соккон јуртында чыккан. Прозаик-бичиичи Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ ле Журналисттериниҥ биригӱзиниҥ турчызы, Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи. Танытпас Николаевна ӧткӧн ишмекчи јолында «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ корреспонденти, Мӧндӱр-Сокконныҥ Культура туразыныҥ директоры, јурттыҥ библиотеказыныҥ библиотекари болуп иштеген. Оныҥ кийнинде ӧйдӧ билезиле кожо колхозтыҥ ээлеминде иштеп, амыралтага барган.
Бастыра Алтайда оны Танытпас эјебис деп байлап адап, јакшы билер. Јайаандык ижи элбек ле байлык болуп, ол алтай јаҥжыгуларга, чӱм-јаҥдарга учурлалган, бойыныҥ чӧрчӧктӧриниҥ алты бичигин кепке баскан. «Эҥ калыҥ јурт», «Чарас-Бажы – чӧрчӧк кабайы», «Ат ӱстине јӱрӱмис ӧткӧн: кеп-куучындар, соојындар, чӧрчӧктӧр, кожоҥдор», «От алышкан сӱмерлер: алкыштар, чӧрчӧктӧр, кеп-куучындар», «Эки турун биригип: куданыҥ, тойдыҥ, белкенчектиҥ кожоҥдоры, башпадылары», «От алышкан сӱмерлер» — бу бичиктерде алтай албатыныҥ ич-кӱӱни, кӧгӱс байлыгы, чӱм-јаҥдары, тӱӱкизи. Танытпас Николаевна П.В. Кучияктыҥ адыла адалган драмтеатрда тургузылган «Чӧрчӧк» деп адалган кӧргӱзӱ-спектакльдыҥ сценарийин белетееринде база турушкан. Бичиичи иштеген ижи учун кӧп тоолу кайралдарла кайралдаткан.
Алтай чӧрчӧктӧр чӱмдеп турган улус аҥылу кӧрӱмдӱ улус. Олор озогы ла бӱгӱнги ӧйлӧ, албатыныҥ ӧдӱп келген тӱӱкилик јолыла, салымыла чике тудуш деп оҥдоп каларыҥ.
Танытпас эјебис бойыныҥ јайаандык ижи керегинде кычыраачыларга мынайда куучындайт: «Кажы ла чӧрчӧк башка jӱрӱмдӱ, салымду. Кажы ла кеп куучын башка шыҥырап эмезе кӱркӱреп, тарсылдап эмезе кӱӱлеп келет. Кажы ла кеп куучында jаантайынгы учурап туратан сӧстӧрдӧҥ башка аҥылу сӧстӧр бар. Ол аҥылу сӧстӧрди ӧскӧ кеп куучынга келиштирип болбозыҥ. Мен jаштаҥ ала чӧрчӧктӧр, кеп куучындар угарын сӱӱйтем. Олорды меге карган эjем Меҥдей Мантышевна Алчашева, энем Ачап Мантышевна Сапышева, таайым Шымдый Кыпчакович Кокшунов, кудагайларым Шыраҥкай Тодошевна Кадина, Арпак Мундусович Согодин, Мӧндӱр-Сокконныҥ улузы куучындаган. Кийнинде мен кеп-куучынды Сыган Тадаевна Тутушева деп кижинеҥ уккам. Ол кижиниҥ тили сӱрекей jараш, бай. Jиит улустаҥ журналист Светлана Карамаевна Кыдыева кеп куучындар айткан. Сурас кыпчак сӧӧктӱ Араjан Петровна Елдошева, котон кыпчак сӧӧктӱ Капшаай Кыпчаковна Тышкылова база кеп куучындар куучындаган.
Чӧрчӧктӧрди jууп баштаганымнаҥ бери одус jыл болды. Алкыштар, кожоҥдор, сӧӧктӧрдиҥ чололорын айдып берген улустыҥ кезигиниҥ ады-јолдорын ундып та койдым. Мен бистиҥ республиканыҥ ончо аймактарыныҥ улузыла куучындашкам. Айдарда, бу куучындар jаҥыс ла Кан-Оозы аймактыҥ эмес. Кеп куучындарды айткан улустаҥ Алексей Григорьевич Калкин баштапкы, аҥылу jерде туратаны jарт. Ол кижиле туштажып, куучындажып jӱргеним учун мен ырысту, салымга быйанду. Каргандардаҥ кеп куучындарды угуп алала, бичип, «Алтайдыҥ Чолмоны» газетке ийетем. Бу газетте культураныҥ бӧлӱгинде башкараачы болуп ол тушта Светлана Карамаевна Кыдыева иштеген. Ол бойы да «jаанамнаҥ уккам» деп, кеп куучындарды айдып отуратан эди. Ол мениҥ бичимелиме jаан аjару салып, ого чебер болгон. Ол кижи бир ле сӧсти тӱзедип койзо, мениҥ бичимелим там jаранып калатан. Мен газетке ийген бичимелимниҥ экинчи экземплярын бойыма арттырып алып, газетте тӱзедӱлӱ чыкканыла тӱҥейлеп, jастыраларымды кӧрӱп, шӱӱнип, бичиирге ӱренген эдим.
Онойдо ок кеп куучындарды jууп бичиирине меге ады jарлу ӱлгерчилер Бронтой Бедюровло, Гӱзел Елемовала кӧп куучындажып jӱргеним болушкан. Валентина Григорьевна Киндиковала табышканым база тузалу болды. Кӧкси тереҥ ле байлык ченемелдӱ келинле мен таҥ атканча куучындажатан эдим. Ондый ок быйанду сӧстӧрди мен Нина Баштыковна Бельчековага айдып турум. Ӧрӧги адалган улус албатыныҥ оос чӱмдемелин jууп бичигениме jаан камаанын, болужын jетирген. Ӧрӧги адалган улусла туштажып, куучындажып, нӧкӧрлӧжип jӱргеним учун мен салымга быйанду jӱредим. Албатыдаҥ jууп алган оос чӱмдемелдерди ойто кайра албатыга бурып jадым — албатым билзин, сӱӱнзин, Алтайымныҥ сыны сергизин, су-кадыгы орныксын, санаазы jарызын».
Јаан јашту бичиичибис Танытпас Николаевна Акулованы бу учурлу ажузыла база катап уткыйдыс, бек су-кадык, бийик кӱӱн-тап, ырыс кӱӱнзейдис. Алтай албатызын, јиит ӱйени чӧрчӧктӧриле эмди де кайкатсын, сӱӱндирзин.